Sabır (Sabr) ve şükür (Şükr), İslam’da bir müminin karakterini belirleyen iki temel erdemdir. Birlikte, müslümanların zorluklara dayanabilmelerini ve nimetlere karşı minnettar kalmalarını sağlayan manevi bir denge oluştururlar. Kur’an ve Hadis, her iki erdemi de tekrar tekrar vurgular ve bunları hem bu dünyada hem de ahirette başarı için anahtar olarak sunar. Bu erdemler, direnç, alçakgönüllülük ve Allah’ın merhametini ve hikmetini derinlemesine fark etme becerisini geliştirir.
İslam’da sabır, pasif bir dayanıklılık değil, aktif bir azim, disiplin ve zorluklara, sıkıntılara ve hatta bolluğa karşı kararlılıkla gösterilen bir çabadır. Sabır, Allah’a itaat, günahlardan kaçınma ve sıkıntılarla sakin bir şekilde başa çıkma gibi hayatın her alanında geçerlidir.
"Gerçekten, sabırlılar ödüllerini hesapsızca alacaklardır." 39:10
Sabr, gerçek imanın bir özelliği olarak kabul edilir. Peygamber Muhammed (s.a.v.) bunu imanla bağlantılı olarak "imanın yarısı" olarak tanımlamıştır. Bu erdem, bir mümini zorluklar karşısında umutsuzluk ya da öfkeye kapılmadan doğruluk yolunda tutar.
Alimlerin sabrı üç ana türe ayırdığı görülmektedir:
"Ve sabırlı olun, çünkü şüphesiz, Allah iyilik yapanların ödüllerini asla zayi etmez." 11:115
Bu sabır türlerinin her biri, bir müminin karakterini güçlendirir ve Allah’a olan güvenini derinleştirir.
İslam’da şükür, bir ibadet şekli ve tüm nimetlerin — ister maddi ister manevi — Allah’tan olduğunu kabul etme anlamına gelir. Şükreden bir kişi, bu nimetleri tanır ve Allah’ın hoşnutluğunu kazanacak şekilde kullanır, ister sözlerinde, ister eylemlerinde, isterse de niyetlerinde.
"Eğer şükrederseniz, sizi [nimetlerle] muhakkak artırırım; fakat inkâr ederseniz, şüphesiz, Benim azabım şiddetlidir." 14:7
Şükür sadece sözlerle değil, kalp (nimetin farkına varmak), dil (Allah’a şükretmek) ve eylemler (nimeti doğru şekilde kullanmak) aracılığıyla da ifade edilir.
İslam, hayatın kolaylıkla zorluk arasında bir test olduğunu öğretir. Zorluk zamanlarında, müminlere sabır göstermeleri, kolaylık zamanlarında ise şükür etmeleri öğütlenir. Bu denge, manevi olgunluğun ve memnuniyetin özüdür.
"Eğer şükrederseniz ve inanırsanız, Allah sizin azabınızı ne yapacak? Ve Allah her zaman Şükredendir, Bilgindir." 4:147
İster nimetler içinde isterse de sınavlar içinde olsun, mümin her zaman bir ibadet durumundadır — ya sabır göstererek ya da şükrederek. Her ikisi de Allah tarafından cömertçe ödüllendirilir.
Peygamber Muhammed (s.a.v.) hayatının her alanında sabrı ve şükrü en güzel şekilde sergilemiştir. Zulüm, kayıp, açlık ve savaş gibi zorluklarla karşılaşmasına rağmen sabrında asla gevşememiştir. Aynı zamanda, her durumda, hatta en küçük meselelerde dahi Allah’a şükretmiştir.
"Müminin işine hayret ederim: Eğer bir şey iyi olursa, şükreder ve bu ona hayır getirir; eğer bir şey kötü olursa, sabreder ve bu ona hayır getirir." Hadis - Müslim
Bu hadis, müminin her zaman sabır veya şükür ile kazançta olduğunu, dışsal şartlardan bağımsız olarak gösterir.
Sabır ve şükür, manevi gelişim, iç huzur ve ebedi ödül yolunda iki erdemdir. Müminin, hayatın iniş çıkışlarına karşı onurlu, Allah’a güvenerek ve takdirle nasıl tepki vereceğini öğretir. Kur’an ve sünnet, sabrın ve şükrün günlük yaşamın bir parçası olarak uygulanması gerektiği yönünde hatırlatmalarla doludur.
Bu erdemleri benimseyerek, bir müslüman sadece Allah’ın rızasını kazanmaz, aynı zamanda dengeli, dirençli ve sürekli Allah’ın merhametini fark ederek yaşar.