İslam'da Şeriat Hukuku

1. Şeriat Hukuku Nedir?

Şeriat, Arapça "Şari'ah" (yol veya yöntem anlamına gelir) kelimesinden türetilmiş olup, İslam'da belirlenen ahlaki ve hukuki bir sistemdir. İbadet, evlilik, finans ve ceza hukuku gibi birçok alanı kapsar. Şeriat hukuku, Müslümanların Allah’ın emirlerine uygun bir şekilde yaşamalarını sağlayarak, toplumda adalet, dürüstlük ve merhamet sağlar.

Şeriat, monolitik bir hukuk kodu değildir. İlahi rehberlik ve insani yorumu birleştiren bir yapıdır. Kur'an temel rehberliği sağlasa da, şeriat hukukunun çoğu Hadislerden (Peygamber Muhammed'in (sav) sözleri ve eylemleri) ve zamanla İslam âlimlerinin (İcmâ) ortak görüşlerinden türetilir. Şeriatın esnek olduğunu ve yorumunun kültürel, coğrafi ve sosyal bağlama bağlı olarak değişebileceğini unutmamak önemlidir.

2. Şeriat Hukukunun Kaynakları

Şeriat hukukunun ana kaynakları şunlardır:

• Kur'an: Şeriat hukukunun en önemli ve ana kaynağıdır. Hayatın tüm yönleriyle ilgili ilahi rehberlik sağlar, hukuki, ahlaki ve manevi meseleleri kapsar. Kur'an'daki ayetler, çoğu İslami hukuk ilkesinin temelini oluşturur. Örneğin, Kur'an, namaz, oruç, miras ve adalet hakkında açık kurallar ortaya koyar.
• Hadis: Peygamber Muhammed'in (sav) sözleri, eylemleri ve onayları. Hadisler, Kur'an'daki öğretileri tamamlar ve şeriat ilkelerinin günlük yaşantıda nasıl uygulanması gerektiği konusunda rehberlik sağlar. Hadisler, İslami fıkhın önemli bir parçasıdır.
• İcmâ (Ortak Görüş): İslam âlimlerinin belirli bir mesele veya hukuk yorumu hakkında vardıkları ortak görüş. İcmâ, Kur'an ve Hadislerde açıkça yer almayan belirli meselelerde, âlimlerin topluca varmış olduğu ortak görüşü temsil eder.
• Kiyas (Benzerlik): Kiyas, Kur'an veya Hadislerden bir hükmün veya kuralın, benzerlik yoluyla yeni bir duruma uygulanması yöntemidir. Bu, âlimlerin, metinlerde açık bir rehberlik bulunmayan yeni durumlarda hukuki kararlar almalarını sağlar.

3. Şeriat Hukukunun Temel İlkeleri

Şeriat hukuku, Müslümanların hayatlarının her alanında doğruluğu ve adaleti sürdürmeleri için bir rehber işlevi gören birkaç temel ilkeye dayanır. Bazı temel ilkeler şunlardır:

• Adalet: Şeriat, tüm işlemlerde adalet vurgusu yapar, kişisel, sosyal ve hukuki meselelerde adaletin sağlanmasını temin eder. Kur'an şöyle der: "2:178 – "Ey iman edenler! Bir cinayet işlenirse, öldüren kişi için öç alma hakkı verilmiştir..."
• Merhamet: Merhamet ve şefkat, şeriatın temel yönleridir. Kur'an, Allah'ın "En Merhametli" ve "En Şefkatli" olduğunu öğretir. Müslümanlar, başkalarına karşı nazik, empatik ve yardımsever olmaya teşvik edilirler.
• Eşitlik: Şeriat, Allah karşısında tüm insanlar için eşitlik sağlar. Kur'an, "Sizden en değerli olanınız, Allah katında en doğru olanınızdır" diyerek eşitliği vurgular: "49:13 – "Gerçekten, Allah katında en soylu olanınız, en takvalı olanınızdır."
• Sorumluluk: Şeriat altında, bireyler yaptıkları eylemlerden hem bu dünyada hem de ahirette sorumludur. Allah, inananları adaletle hareket etmeye teşvik eder, ve adaletsiz hareket edenler Kıyamet Günü'nde sonuçlarla karşılaşacaklardır.

4. Şeriat Hukukunun Uygulama Alanları

Şeriat hukuku, bir Müslümanın hayatının çeşitli yönlerini, hem kişisel hem de toplumsal olanları düzenler. Aşağıdaki konular için rehberlik sağlar:

• İbadet (İbadah): Şeriat, günlük ibadetler için kurallar koyar, örneğin namaz (Salah), oruç (Sawm), sadaka (Zakat) ve hac (Hajj).
• Aile ve Evlilik: Şeriat hukuku, evlilik, boşanma, miras ve çocukların velayeti konularını düzenler, aile ilişkilerinde adalet ve eşitlik sağlar. Örneğin, şeriatın miras hukuku Kur'an'da detaylı bir şekilde verilmiştir, zenginliklerin aile üyeleri arasında nasıl bölüşüleceği konusunda açık kurallar vardır, 4:11'de belirtilmiştir.
• Ceza Hukuku: Şeriat, çeşitli suçlar için cezalar koyar, örneğin hırsızlık, zinâ ve dinden çıkma. Cezalar, suçun türüne göre değişebilir, ancak bu yasalar, delil ve prosedürlere ilişkin sıkı kurallara göre uygulanır.
• Ticaret ve Finans: Şeriat hukuku, mali işlemleri düzenler, adaleti sağlamak, faiz (Riba) yasağını koymak ve etik ticaret uygulamalarını teşvik etmek için kurallar belirler. Faiz (Riba) yasağı 2:275'te açıkça belirtilmiştir.

5. Şeriat ve Modern Toplum

Modern zamanlarda, şeriat hukuku, Müslüman çoğunluğa sahip ülkelerde farklı şekillerde uygulanmaktadır. Bazı ülkeler şeriatı tam olarak uygular, bazıları ise şeriatın unsurlarını özellikle aile hukuku ile ilgili konularda kendi hukuk sistemlerine dahil eder. Bazı ülkelerde, şeriat mahkemeleri, kişisel meseleleri, örneğin evlilik, boşanma ve miras gibi konuları çözmek için kullanılmaktadır.

Önemli bir nokta, şeriatın Batı'da genellikle yanlış anlaşıldığıdır, özellikle ceza hukuku ile ilgili uygulamaları açısından. Bazı ülkelerin uygulamaları, şeriatın temel ilkeleriyle karıştırılmamalıdır çünkü şeriatın uygulanışı kültürel, toplumsal ve hukuki bağlama bağlı olarak büyük farklılıklar gösterebilir.

Şeriat hukuku doğru şekilde takip edildiğinde, toplumda adalet, eşitlik ve merhamet sağlamayı amaçlar. Uygulama, bağlamın anlaşılmasını, nitelikli âlimlerin rehberliğini ve tüm meselelerde adalet ve merhametle ilgili taahhüt gerektirir.